Gniazda elektryczne i łączniki stosowane w instalacji elektrycznej

Dobór osprzętu elektrycznego jest bardzo ważny i zależy od poziomu napięcia w instalacji elektrycznej oraz wielkości pomieszczenia. Znaczenie ma zarówno ilość gniazd elektrycznych i łączników w danym pomieszczeniu, jak i wysokość ich zamontowania. Warto pamiętać, żeby prawidłowo też je podłączyć, aby korzystanie z nich było naprawdę wygodne oraz bezpieczne.

Łączniki instalacyjne i gniazda elektryczne – które wybrać?

Podstawowym kryterium wyboru jest rodzaj instalacji elektrycznej, w której gniazda (czyli kontakty) oraz łączniki (czyli włączniki) mają pracować. W przypadku instalacji ułożonej w tynku albo pod tynkiem wykorzystuje się osprzęt podtynkowy, który zostaje osadzony w specjalnych puszkach. Jeżeli instalacja jest rozprowadzona po wierzchu ścian, to stosuje się osprzęt z obudową własną i odpowiednimi zabezpieczeniami przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych. Do instalacji w kanałach i listwach przeznacza się osprzęt mocowany do boku listwy albo na obudowie kanału.

Rodzaje łączników instalacyjnych

Łączniki potocznie są nazywane włącznikami i umieszcza się je zazwyczaj około 120 – 140 cm nad podłogą. Jeżeli w domu są dzieci, to dobry rozwiązaniem okazuje się zamontowanie łączników na wysokości 70 – 80 cm w pokoju dziecięcym, ale również w łazience. Dzięki temu maluchy mogą samodzielnie zapalać światło i nie muszą o to prosić rodziców. W przypadku kinkietów naściennych warto mieć włączniki umieszczone bezpośrednio pod nimi.

Bardzo praktycznym pomysłem jest montaż jednego włącznika światła przy drzwiach wejściowych, którym wyłącza się wszystkie oprawy oświetleniowe w całym domu. Jednocześnie można odcinać dopływ prądu do gniazd, oczywiście z wyjątkiem gniazda lodówki czy też urządzenia grzewczego. W ten prosty sposób unika się problemu pozostawienia przez przypadek włączonego żelazka albo zapalonego światła w którymś z pomieszczeń przez kilka godzin, kiedy nikogo nie ma w domu. To rozwiązanie w dużym stopniu zwiększa poziom bezpieczeństwa.

Dostępnych jest kilka typów włączników, w tym o specjalnym przeznaczeniu do sterowania ogrzewaniem lub roletami. Klawisze łączników mają najczęściej symbole, które oznaczają ich funkcje. Wiele łączników jest wyposażonych w podświetlenie bądź sygnalizację przepływu prądu. Łączniki stabilne trwale pozostają w stanie załączenia albo wyłączenia. Z kolei łączniki niestabilne działają w sposób impulsowy, po przyciśnięciu.

• Jednoklawiszowe

Mogą mieć charakter jednobiegunowy i wtedy naciśnięcie jednego klawisza powoduje zapalenie jednej lampy bądź kilku żarówek w jednym żyrandolu. Dwubiegunowe pozwalają na włączenie lampy w dwóch niezależnych obwodach.

• Dwuklawiszowe

W przypadku jednobiegunowych każdy klawisz skutkuje włączeniem innej grupy żarówek w żyrandolu. Ten typ nazywany jest także świecznikowym. Z kolei dzięki wersji dwubiegunowej każdym klawiszem można włączyć osobne obwody świetlne.

• Trzyklawiszowe

Najczęściej mają postać łączników jednobiegunowych umożliwiających włączenie konkretnej grupy żarówek w żyrandolu za pomocą jednego klawisza albo trzybiegunowych, kiedy każdy klawisz pozwala na obsługę innego obwodu.

• Schodowe

Stosuje się je nie tylko na schodach, ale też w salonie lub innych miejscach, w których potrzeba włączania obwodu z dwóch miejsc.

• Krzyżowe

Mają zastosowanie np. na długich korytarzach, jako uzupełnienie łączników schodowych, aby można było włączać światło z co najmniej trzech miejsc.

• Zwierne

Służą do czasowego włączania oświetlenia, ale także do otwierania furtek oraz do dzwonka znajdującego się przy drzwiach.

• Ściemniacze

Umożliwiają regulowanie natężenia światła z pomocą specjalnego suwaka, pokrętła, dotykowo lub poprzez zdalne sterowanie pilotem RTV. Ściemniacze można również zaprogramować na określoną godzinę, co szczególnie się sprawdza podczas wyjazdu domowników – daje wrażenie, że ktoś cały czas przebywa w domu.

Gniazda elektryczne w instalacji

Gniazda elektryczne, czyli innymi słowy kontakty, mogą pełnić różne funkcje i dlatego tak ważny jest odpowiedni dobór rodzaju kontaktu. Znaczenie ma również miejsce montażu. Pozwalają na podłączenie do instalacji odbiorników energii elektrycznej za pomocą wtyczki dopasowanej do typu gniazda. Bardzo ważne, aby dobrze przemyśleć rozmieszczenie gniazd elektrycznych, a także ich ilość. Szczególne znaczenie ma to w kuchni, w której korzysta się z coraz większej liczby urządzeń – już nie tylko lodówki, ale i kuchenki elektrycznej, zmywarki, okapu oraz małego AGD, jak wyciskarka do soków, mikser, toster, czajnik czy ekspres do kawy. Można zatem rozważyć gniazda blatowe, aby nieużywane kontakty zostały wpuszczone w blat kuchenny.

Należy podkreślić, że gniazda wtyczkowe w naszym kraju, użytkowane w domu lub mieszkaniu obowiązkowo muszą być wyposażone w styk ochronny połączony z przewodem ochronnym, który jest oznaczany symbolem PE. Wyjątkiem są kontakty zasilane bezpiecznym, niskim napięciem 12 V albo SELV 24.

Pierwszym popularnym rodzajem są gniazda typu E zbudowane z dwóch otworów, z których jeden jest przeznaczony na przewód fazowy, a drugi na neutralny. Ponadto pomiędzy nimi znajduje się bolec przeznaczony na przewód uziemiający, czyli PE. Ten rodzaj praktycznie wyparł tradycyjne gniazda typu C pozbawione bolca, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu dominowały. Drugim polecanym rodzajem gniazda jest typ F, czyli tzw. schuko, że stykiem ochronnym bocznym. W tym przypadku połączenie przewodu ochronnego gwarantują zatem dwa sprężyste zestyki, zlokalizowane w ściankach bocznych gniazda, które kontaktują z blaszkami umieszczonymi na bocznej powierzchni wtyczki. W związku z tym, że gniazda typu E oraz typu schuko montuje się często zamiennie, to większość urządzeń przenośnych, dostępnych aktualnie na rynku, ma wtyczki uniwersalne.

Jeżeli mamy do czynienia z instalacją przeznaczoną do urządzeń potrzebujących wyższego napięcia, to stosuje się pięciobiegunowe gniazda trójfazowe mające trzy styki fazowe, styk neutralny oraz styk ochronny. Z powodu bardzo różnorodnych rozwiązań konstrukcyjnych zazwyczaj określona wtyczka pasuje do konkretnego kontaktu i jedynie niektóre z tego typu gniazd mają charakter uniwersalny.

Gniazda elektryczne – podział ze względu na funkcje i sposób montażu

Do wyboru są gniazda natynkowe lub podtynkowe. Te pierwsze nie wymagają kucia ścian, aby je zamontować. Mogą mieć specjalną obudowę zabezpieczającą przed czynnikami zewnętrznymi. Stosuje się je najczęściej w pomieszczeniach gospodarczych, w których mniej istotne będą kwestie estetyki. Z kolei gniazda podtynkowe umożliwiają na eleganckie ich zamontowanie w ścianie w puszce – należy jedynie zwrócić uwagę, aby krawędzie puszki zrównać z powierzchnią ściany, aby nie wystawały. Można zdecydować się na pojedyncze gniazdo tego typu, ale również na kilka zamontowanych koło siebie, a wtedy można je gustownie osłonic jedną ramką wykonaną z plastiku albo nawet z drewna.

Czasami stosuje się też niestandardowe gniazda.

• W pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności konieczne są kontakty w szczelnej obudowie i z zabezpieczającą klapką.
• Dla wyjątkowo wrażliwego sprzętu elektronicznego zaleca się gniazda z ogranicznikiem przepięć klasy D.
• W przypadku starych instalacji elektrycznych, ale również w kuchni, łazience i garażu, najbezpieczniejszym wyborem okazują się gniazda z wyłącznikiem różnicowoprądowym.
• W pokojach dziecięcych i tam, gdzie przebywają dzieci zaleca się stosowanie gniazd z przesłoną otworów, z klapką albo działających wyłącznie po włożeniu do nich stosownej wtyczki – inne przedmioty (lub palce) nie spowodują przepływu prądu.
• Do ładowania urządzeń mobilnych można wykorzystać gniazda z portem USB.
• Stosuje się również kontakty specjalne np. telefoniczne, antenowe czy sieci komputerowej.

Gniazda elektryczne – podział ze względu na stopień ochrony IP

Stopień ochrony IP informuje, jaką odpornością na wpływy zewnętrzne charakteryzuje się obudowa gniazda. Gniazda montowane w pomieszczeniach mieszkalnych i biurowych mają najczęściej IP22, ale już do pomieszczeń wilgotnych (kuchnia, łazienka) należy wybierać gniazda o IP44, które są gniazdami bryzgoszczelnymi. Z kolei w pomieszczeniach technicznych, garażach czy w saunach stosuje się gniazda o IP56, natomiast do instalacji w ogrodzie należy wybrać kontakty ze stopniem ochrony IP65 – pyłoszczelne oraz odporne na strugę wody. Jak widać, im wyższa liczba, tym lepsza ochrona.

Potrzebny elektryk do montażu instalacji? Skontaktuj się z nami!